Hindu Calendar : આપણા હિન્દૂ કેલેન્ડરને આ રીતે સમજો, જાણો કયા મહિને કયા દેવી દેવતાની કરશો પૂજા ?

સનાતન સંસ્કૃતિમાં અનેક દેવી-દેવતાઓની પૂજાનો નિયમ છે. બીજી તરફ, હિંદુ (Hindu )કેલેન્ડરમાં, અંગ્રેજી કેલેન્ડરથી અલગ, નવા વર્ષની શરૂઆત ચૈત્ર શુક્લ પક્ષની પ્રતિપદા તિથિથી હિંદુ કેલેન્ડરનો(Calander ) પ્રથમ દિવસ માનવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં, અંગ્રેજી વર્ષ સિવાય હિન્દી વર્ષનો દરેક મહિનો કોઈ ચોક્કસ દેવી અથવા દેવીની પૂજા માટે માનવામાં આવે છે. આ સાથે, હિન્દુ અને અંગ્રેજી કેલેન્ડરમાં નવા વર્ષની શરૂઆત અને વર્ષનો અંત પણ અલગ-અલગ છે. આવી સ્થિતિમાં આજે અમે તમને દરેક મહિનાના દેવી-દેવતાઓ વિશે જણાવી રહ્યા છીએ. નિષ્ણાંતોના મતે આમાંના કેટલાક દેવતા એવા પણ છે કે તેમની પૂજા એક મહિનાથી વધુ સમયમાં કરવામાં આવે છે.

હિન્દુ મહિનાનું નામ :

1.ચૈત્ર
2. વૈશાખ
3.સૌથી મોટા
4.અષાઢ
5. શ્રાવણ
6.ભાદ્રપદ
7.અશ્વિન
8. કાર્તિક
9.માર્ગશીર્ષ
10. પોષ
11.માગ
12.ફાલ્ગુન.

1. ચૈત્રઃ હિંદુ કેલેન્ડરના પ્રથમ મહિનામાં એટલે કે ચૈત્ર મહિનામાં સૂર્યદેવ, ભગવાન રામ અને હનુમાનજીની પૂજા સાથે માતા દુર્ગાની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ મહિનામાં ચૈત્ર નવરાત્રી વ્રત પણ રાખવામાં આવે છે.

2. વૈશાખઃ વૈશાખ મહિનામાં ભગવાન નરસિંહ, ભગવાન નરસિંહ, ભગવાન પરશુરામ, મા ગંગા, ચિત્રગુપ્ત, ભગવાન કુર્મની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. તે જ સમયે, એવું માનવામાં આવે છે કે શ્રી સીતાજીનો જન્મ આ મહિનાના શુક્લ પક્ષની નવમી પર થયો હતો.

3. જ્યેષ્ઠઃ હિન્દુ કેલેન્ડરના ત્રીજા મહિનામાં એટલે કે જ્યેષ્ઠમાં મુખ્યત્વે માતા ગંગા, માતા ધૂમાવતી, ગાયત્રી માતા ગાયત્રી માતા અને શનિદેવની પૂજા કરવામાં આવે છે.

4. અષાઢઃ હિન્દુ કેલેન્ડરના ચોથા મહિનામાં એટલે કે અષાઢમાં ભગવાન વિષ્ણુ શ્રીહરિ વિષ્ણુ સાથે વામનની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ મહિનામાં દેવતાઓ સૂઈ જાય છે. સાથે જ આ મહિનામાં અષાઢ ગુપ્ત નવરાત્રિમાં દસ મહાવિદ્યાઓની પૂજા કરવામાં આવે છે.

5. શ્રાવણઃ હિંદુ કેલેન્ડરનો પાંચમો મહિનો, જેને શ્રાવણ નામ આપવામાં આવ્યું છે, તેમાં ભગવાન શિવની પૂજા કરવાનું મહત્વ છે. તેને ભગવાન શિવનો મહિનો માનવામાં આવે છે.

6. ભાદરવો:  ભાદરવામાં ગણેશ ઉત્સવની સાથે સાથે કૃષ્ણ જન્માષ્ટમી પણ ઉજવવામાં આવે છે. માન્યતા અનુસાર, આ મહિનામાં કૃષ્ણ પક્ષની અષ્ટમીના દિવસે ભગવાન કૃષ્ણનો જન્મ થયો હતો. આ મહિનામાં ગણેશ અને શ્રી કૃષ્ણની પૂજા કરવામાં આવે છે. સાથે જ આ મહિનામાં શ્રી રાધાની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે કારણ કે તેમનો જન્મ પણ ભાદ્રપદમાં થયો હતો.

7. અશ્વિનઃ હિંદુ કેલેન્ડરનો સાતમો મહિનો એટલે કે અશ્વિન મહિનો દેવી અને શક્તિની ઉપાસનાનો મહિનો માનવામાં આવે છે. એક તરફ આ મહિનામાં શારદીય નવરાત્રિ વ્રત રાખવામાં આવે છે. સાથે જ આ માસમાં શ્રાદ્ધ પક્ષ હોવાથી પિતૃદેવની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. ધ્યાનમાં રાખો કે શ્રાદ્ધ પક્ષ ભાદ્રપદની પૂર્ણિમાના દિવસથી શરૂ થાય છે.

8. કારતકઃ કારતક મહિનો દેવી લક્ષ્મી અને ભગવાન વિષ્ણુને સમર્પિત માનવામાં આવે છે. આ મહિનામાં, ભગવાન વિષ્ણુના યોગ નિદ્રામાંથી જાગવાના સમયની સાથે, આ મહિનામાં દીપાવલીના દિવસે મહાલક્ષ્મીની પૂજા કરવામાં આવે છે. તે જ સમયે, કેટલાક રાજ્યોમાં, આ સમય દરમિયાન દેવી કાલિકાની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. આ મહિનામાં ધન્વંતરી દેવ, કુબેર, યમદેવ, ચિત્રગુપ્ત, શ્રી કૃષ્ણ વગેરેની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે.

9. માગશર: ગીતા જયંતી હિંદુ કેલેન્ડરના નવમા મહિનામાં એટલે કે માર્ગશીર્ષ મહિનામાં થાય છે. આ મહિનામાં ભગવાન કૃષ્ણ, ભગવાન દત્તાત્રેય, ભગવાન સત્યનારાયણની પૂજા, પિતૃદેવની પૂજા, ભૈરવની પૂજા વગેરે કરવામાં આવે છે.

10. પોષ: હિન્દુ પંચાંગના દસમા મહિનામાં એટલે કે પોષ મહિનામાં ભગવાન વિષ્ણુ અને સૂર્યની પૂજાનું વિશેષ મહત્વ માનવામાં આવે છે.

11. માઘ: ભગવાન શ્રી હરિ વિષ્ણુની સાથે, માઘ મહિનામાં સૂર્ય ભગવાનની પૂજા કરવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મહિનામાં ભગવાન માધવની પૂજા કરવાથી ઉપાસકને રાજસૂય યજ્ઞનું ફળ મળે છે. આ મહિનામાં ગુપ્ત નવરાત્રિ આવે છે, માતા દુર્ગાના 10 મહારૂપો એટલે કે દસ મહાવિદ્યાઓની પૂજા કરવામાં આવે છે.

12. ફાગણ: હિંદુ કેલેન્ડરના છેલ્લા એટલે કે 12મા મહિનામાં ફાલ્ગુનમાં ભગવાન પ્રહલાદ અને નરસિંહની પૂજા સાથે શિવ અને કામદેકીની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. આ મહિનામાં માતા સીતાની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે કારણ કે અન્ય માન્યતા અનુસાર તેમનો જન્મ આ મહિનાની અષ્ટમી તિથિએ થયો હતો. આ મહિનામાં મહાશિવરાત્રી હોવા ઉપરાંત શ્રી રાધા અને કૃષ્ણની પૂજા પણ કરવામાં આવે છે.