8 નવેમ્બર એટલે દેશમાં નોટબંધીના છ વર્ષ પૂર્ણ.શું નોટબંધી સફળ રહી?
8નવેમ્બર, 2016 ના રોજ અર્થતંત્રમાં ભ્રષ્ટાચાર અને કાળા નાણાની સમસ્યાને દુર કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે 500 અને 1000રૂપિયાની નોટોને બંધ કરવામાં આવી હતી
8 નવેમ્બર એટલે દેશમાં નોટબંધીના છ વર્ષ પૂર્ણ થયા અને આજે પણ નોટબંધી સફળ રહી કે નહીં તેની ચર્ચા ચાલી રહી છે. ઘણા નાણાકીય નિષ્ણાતો કહે છે કે નોટબંધી કાળા નાણાને ઘટાડવાના તેના ઉદ્દેશ્યમાં સફળ થઈ, જ્યારે ઘણા નિષ્ણાતો માને છે કે તે સંપૂર્ણ નિષ્ફળતા હતી.
હવે એક ડેટા સામે આવ્યો છે જે દર્શાવે છે કે દેશમાં રોકડનો ઉપયોગ હજુ પણ પુષ્કળ પ્રમાણમાં છે અને આરબીઆઈના આ ડેટા પછી નોટબંધી અંગેની ચર્ચા ફરી એકવાર શરૂ થાય તેવી શક્યતા છે. ૨૧ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૨ સુધીમાં, જનતા પાસે ઉપલબ્ધ રોકડ રૂ. ૩૦.૮૮ લાખ કરોડના રેકોર્ડ સ્તરે પહોંચી ગઈ છે, જે દર્શાવે છે કે નોટબંધીના છ વર્ષ પછી પણ દેશમાં રોકડનો પુષ્કળ ઉપયોગ ચાલુ છે. આ આંકડો ૪ નવેમ્બર, ૨૦૧૬ના રોજ પૂરા થયેલા પખવાડિયામાં ચલણમાં રહેલા ચલણના સ્તર કરતાં ૭૧.૮૪ ટકા વધારે છે.
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા પખવાડિયાના ધોરણે જાહે૨ કરાયેલા નાણાં પુરવઠાના આંકડા અનુસાર, આ વર્ષે ૨૧ ઓક્ટોબર સુધી લોકોમાં ચલણમાં ચલણનું સ્તર વધીને રૂ. ૩૦.૮૮ લાખ કરોડ થઈ ગયું છે.
૪ નવેમ્બર ૨૦૧૬ના રોજ પૂરા થયેલા પખવાડિયામાં આ આંકડો ૧૭.૭ લાખ કરોડ રૂપિયા હતો. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ૮ નવેમ્બર, ૨૦૧૬ના રોજ અર્થતંત્રમાં ભ્રષ્ટાચાર અને કાળા નાણાની સમસ્યાને દૂર કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે પ૦૦ અને ૧,૦૦૦ રૂપિયાની નોટોને બંધ કરી દીધી હતી. આ પગલાનો હેતુ ભારતને ‘ઓછી રોકડ’ અર્થતંત્ર બનાવવાનો હતો.
ઘણા નિષ્ણાતો દ્વારા આ પગલાને નબળા આયોજન અને અમલ તરીકે ટીકા કરવામાં આવી હતી. લોકો દ્વારા રાખવામાં આવેલ ચલણ તે નોટો અને સિક્કાઓનો સંદર્ભ આપે છે જેનો ઉપયોગ લોકો દ્વારા વ્યવહાર કરવા, વેપાર કરવા અને માલ અને સેવાઓ ખરીદવા માટે કરવામાં આવે છે. ચલણમાં રહેલી કુલ કરન્સીમાંથી બેંકો પાસે પડેલી રોકડને બાદ કરતાં જાણી શકાય છે કે લોકોમાં કેટલી કરન્સી ચલણમાં છે.
નોંધપાત્ર રીતે, નવા અને અનુકૂળ ડિજિટલ ચુકવણી વિકલ્પોની લોકપ્રિયતા હોવા છતાં, ભારતીય અર્થતંત્રમાં રોકડનો ઉપયોગ સતત વધી રહ્યો છે. આનું એક કારણ એ પણ હોઈ શકે છે કે દેશમાં નિમ્ન મધ્યમ વર્ગ અને નીચલા વર્ગ પાસે ડિજિટલ સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ નથી અને રોકડમાં વ્યવહારો કરવા વધુ અનુકૂળ માને છે.
