કન્યાદાન કેમ કહેવાયું છે શ્રેષ્ઠદાન ? શા માટે લગ્નમાં છે ક્ન્યાદાનનું મહત્વ ?
Why is Kanyadan called Shresthadan? Why is bridegroom important in marriage?
હિંદુ ધર્મમાં લગ્ન(Marriage) દરમિયાન અનેક વિધિઓ કરવામાં આવે છે. કન્યાદાન પણ આ સંસ્કારોમાંથી એક છે. ધાર્મિક શાસ્ત્રોમાં કન્યાદાનને શ્રેષ્ઠ દાન કહેવામાં આવ્યું છે. હિન્દુ લગ્નોમાં જયમાલાથી કન્યાદાન સુધીની દરેક વિધિના અલગ-અલગ અર્થ છે. લગ્ન સમારોહમાં માતા-પિતા માટે તેમની પુત્રીને વિદાય આપવી એ ભાવનાત્મક ક્ષણ છે. લગ્ન સમયે તમારી પુત્રીનો હાથ વરને આપવો એ કન્યાદાન કહેવાય છે. આ સંસ્કાર દ્વારા પિતા તેની પુત્રીની જવાબદારી તેના પતિને સોંપે છે અને તેણીને તેના નવા જીવનની શરૂઆત માટે આશીર્વાદ આપે છે, પરંતુ ઓછા લોકો જાણે છે કે કન્યાદાન એ પુત્રીની ભેટ નથી. આવો જાણીએ તેની પાછળની એક દંતકથા.
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ કન્યાદાનનો સાચો અર્થ જણાવ્યો
જ્યારે ભગવાન કૃષ્ણએ અર્જુન અને સુભદ્રાના ગાંધર્વ લગ્નનું આયોજન કર્યું ત્યારે કૃષ્ણના મોટા ભાઈ બલરામે તેનો વિરોધ કર્યો. ભગવાન બલરામે કહ્યું હતું કે સુભદ્રાનું કન્યાદાન થયું નથી અને જ્યાં સુધી લગ્નમાં કન્યાદાન વિધિ કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી લગ્નને પૂર્ણ માનવામાં આવશે નહીં. લગ્ન સમયે વરરાજાને દીકરીની જવાબદારી સોંપતી વખતે પિતા કહે છે કે, આજ સુધી મેં મારી દીકરીનું પાલન-પોષણ કર્યું છે અને તેની જવાબદારી નિભાવી છે, આજથી હું મારી દીકરીને તને સોંપું છું. આ પછી, વરરાજા પુત્રને વરરાજાની ફરજો સારી રીતે નિભાવવાનું વચન આપે છે. આ સંસ્કારને દીકરીનું વિનિમય કહેવામાં આવે છે.
આ ધાર્મિક વિધિનો અર્થ એ નથી કે પિતાએ પુત્રીને છોડી દીધી અને હવે તેનો તેના પર કોઈ અધિકાર નથી. વિનિમય એ પ્રાપ્ત કરવું અથવા લેવું છે. આ રીતે પિતા પોતાની પુત્રીની જવાબદારી વરને સોંપે છે અને વર તે જવાબદારીઓ સ્વીકારે છે. ભગવાન કૃષ્ણએ કહ્યું- દીકરી એ ભગવાને આપેલી ભેટ છે.
કન્યાદાનની પ્રથા કેવી રીતે શરૂ થઈ?
હિંદુ શાસ્ત્રો અનુસાર, છોકરીની પ્રથમ અદલાબદલી દક્ષ પ્રજાપતિ દ્વારા કરવામાં આવી હોવાનું કહેવાય છે. દક્ષ પ્રજાપતિને 27 દીકરીઓ હતી. જેમના લગ્ન દક્ષ પ્રજાપતિ દ્વારા ચંદ્રદેવ સાથે થયા હતા. જેથી બ્રહ્માંડને યોગ્ય રીતે ચલાવી શકાય. તેણે પોતાની 27 દીકરીઓને ચંદ્રદેવને સોંપી અને દીકરીઓની અદલાબદલી કરી. દક્ષની આ 27 પુત્રીઓને 27 નક્ષત્ર માનવામાં આવે છે. સર્વસંમતિ મુજબ, ત્યારથી લગ્ન સમયે પુત્રી આપવાની પ્રથા કન્યાદાન તરીકે શરૂ થઈ.
(ઉપરોક્ત માહિતી ઉપલબ્ધ સ્ત્રોતોમાંથી આપવામાં આવી છે. અમે તથ્યો વિશે કોઈ દાવા કરતા નથી કે અંધશ્રદ્ધાને સમર્થન આપતા નથી)
